«Зорлық-зомбылықтың айқын емес түрлері»Farabi University

51

«Зорлық-зомбылықтың айқын емес түрлері»

11 желтоқсан, 2025

2025 жылдың 11 желтоқсанында оқытушылар С.К. Сансызбаева, С.С. Сагатова, А.И. Ахметжанова және Д.С. Ибраева 5-Тұрақты даму мақсаты «Гендерлік теңдік» аясында «Зорлық-зомбылықтың айқын емес түрлері» тақырыбында іс-шара өткізді.

«Зорлық-зомбылықтың айқын емес түрлері» тақырыбы мен гендерлік теңдік арасындағы байланыс тікелей, әрі терең. Қысымның көптеген психологиялық түрлері – виктимблейминг, виктимшейминг, кэтколлинг, газлайтинг – гендерлік стереотиптер мен тең емес мінез-құлық үлгілері бар жерлерде пайда болады және тамыр жаяды.

Мысалы, кэтколлинг әйелдерді қоғамдық орындарда объект ретінде қарап, «өз ойын айтуға» болады деген идеядан туылады. Бұл жеке шекара мен қауіпсіздік құқығындағы теңсіздікті көрсетеді.

Виктимблейминг және виктимшейминг көбінесе «орынсыз» мінез-құлық, сыртқы келбет немесе эмоциясы үшін айыпталатын әйелдерге бағытталған. Мұндай қоғамдық реакциялар гендерлік теңсіздікті алға тартады және мәселелерді ашық талқылауға кедергі келтіреді.

Газлайтинг көбінесе бір серіктес өзін «маңыздырақ» деп санайтын және бақылауды сақтау үшін психологиялық қысым жасайтын қарым-қатынастарда орын алады.

Бұл тақырыптарды ТДМ-5 «Гендерлік теңдік» аясында талқылау маңызды, себебі гендерлік теңдікке қол жеткізу зорлық-зомбылықтың барлық түрлерін, соның ішінде ұзақ уақыт бойы бағаланбаған және қалыпқа келтірілген психологиялық зорлық-зомбылықты жоймайынша мүмкін емес. Мұндай механизмдерді тануды үйренген кезде біз:

• жынысына қарамастан адамдар арасындағы сыйлы қарым-қатынасты қолдаймыз;

• әркімнің өз дауысы, жеке шекарасы және өзін-өзі құрметтеу мүмкіндігі бар қауіпсіз орта жасаймыз;

• зорлық-зомбылыққа нөлдік төзімділік мәдениетін қалыптастырамыз. Осылайша, зорлық-зомбылықтың «көрінбейтін» түрлерін түсіну шынайы гендерлік теңдікке және әлеуметтік жауапты заңгерлік тәжірибеге қарай маңызды қадам болып табылады.

Мұндай білім әсіресе жастар, соның ішінде болашақ заңгерлер үшін маңызды. Бұл оларға жәбірленушілермен тиімді жұмыс істеуге, өмірдің әртүрлі салаларындағы жасырын қысымды тануға және құрмет пен қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі. Әсер етудің осы «көрінбейтін» түрлері туралы хабардар болу әділетті және қауіпсіз қоғам құруға бағытталған маңызды қадам болып табылады.